در واکنش به قسمت اخیر سریال «تا ثریا» و در گفتگو با شبکه ایران:
محمدتقی فهیم: مدیران سیما دچار یک نوع سردرگمی و عدم شناخت صحیح از کاربرد چادر هستند!
در ترسیم و تصویر چادر در رسانه‌های تصویری دچار مشکل هستیم. به نظر می‌رسد نه تنها نویسندگان و برنامه‌سازان بلکه مدیران هم در این رابطه دچار یک نوع سردرگمی و عدم شناخت صحیح از کاربرد چادر هستندبه گزارش شبکه ایران در حالی که پخش سریال پرمخاطب «تا ثریا» طی هفته‌های گذشته با خلق موقعیت‌های دراماتیک و پرداخت شخصیت های باور پذیر در بستر مضمونی برآمده از جامعه دینی و ایرانی و محوریت قرار دادن ربا و تاثیرات مخرب این فعل حرام بر زندگی افراد توانسته بود جای خود را بین مخاطبین باز کند و به دلیل پرداختن به مفاهیم و انگاره‌های مذهبی با اقبال منتقدان ارزشی نیر مواجه شود اما پخش قسمت اخیر این مجموعه تلویزیونی و عنوان کردن چادر به عنوان عامل قتل سرهنگ و به نوع تداعی دست‌وپا گیر شدن این حجاب در اذهان افراد جامعه ، بازخوردی متفاوت داشت.
محمدتقی فهیم منتقد سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با شبکه ایران ضمن تاکید بر این نکته که نوع نگاه به پوشش چادر در سریال‌های تلویزیونی به دلیل عدم شناخت صحیح از کاربرد این پوشش همواره با انتقاد مواجه بوده، معتقد است هر چند نگاه سیروس مقدم نگاهی مثبت نسبت به لایه‌های مذهبی جامعه است اما اینکه عامل قتل را چادر قرار داده است، چندان درست نیست! بخش‌هایی از گفته‌های فهیم را در ادامه می‌خوانید:
مدیران سیما هم دچار یک نوع سردرگمی و عدم شناخت صحیح از کاربرد چادر هستند
در ترسیم و تصویر چادر در رسانه‌های تصویری دچار مشکل هستیم. به نظر می‌رسد نه تنها نویسندگان و برنامه‌سازان بلکه مدیران هم در این رابطه دچار یک نوع سردرگمی و عدم شناخت صحیح از کاربرد چادر هستند. این معضل به مجموعه تلویزیونی «تا ثریا» محدود نمی‌شود و در تمام آثار دراماتیک وجود دارد؛ معضلی که ریشه در گذشته دارد و پدیده‌ای بازمانده از فیلمفارسی‌های قدیم است. و سر منشاء این اتفاق نگاه‌های لیبرالیستی و سکولاریستی است که اساسا پوشش چادر و افراد چادری را در جایگاه نازلی قرار می‌دهند.
نگاه سیروس مقدم نگاهی مثبت به جریان مذهبی و لایه‌های مذهبی است اما...
این نگاه علی‌رغم تغییراتی در دوران پس از انقلاب تا به امروز در رسانه‌های تصویری جریان داشته و متاسفانه همواره به پدیده چادر نگرشی همراه با تساهل و تسامح وجود داشته است. در رسانه‌های تصویری شناخت درستی از بار هویت‌مندی و بومی‌گرایی این پوشش وجود ندارد و در کمتر درامی استفاده‌ای بهینه، مطلوب و شاخص از عنصر چادر صورت می‌گیرد. در سریال «تا ثریا» علی‌رغم اینکه درام حول شخصیتی با پوشش بومی می‌چرخد و طبعا نگاه سیروس مقدم نگاهی مثبت به جریان مذهبی و لایه‌های مذهبی است اما به دلیل رسوب و ماندگاری این نگاه منفی و نازل به پوشش چادر، در این سریال هم مسئله‌ساز شده است.
دراماتیزه کردن بحث ربا جای تقدیر دارد
مطرح شدن بحث ربا و نزول در یک مجموعه تلویزیونی یک امر ممدوح و قابل ستایش است و این موضوع که مدیران سیما به سوی دراماتیزه کردن بحث ربا رفته‌اند جای تقدیر دارد اما آیا همه معضل و مشکل سیستم رباخواری جامعه ما متوجه خانواده‌های مذهبی و چادری است؟ در حالی که سیستم نزول‌خواری و این پدیده نامیمون که بر جامعه ما سایه انداخته از طرف جریانات رفاه‌طلب، لوکس‌گرا و تفکراتی که برای مذهب محلی از اعراب قائل نیستند رواج یافته است. هر چند که در سریال با فراز و فرود نسبت به این قضیه نگاه میشود و تردید و دودلی ثریا را بارها به نمایش می‌گذارد.
روند قصه از فوندانسیون درست ریخته نشده و تا ثریا کج آمده است
روند قصه از سرمنشاء و به قول معروف از فوندانسیون درست ریخته نشده و تا ثریا کج آمده است و به مثابه تعبیر پیام سریال که با دروغ، دروغ‌های بزرگتری بنا میشود و تا ثریا کج می‌رود خود سریال هم به این معضل روبروست. نویسنده، سازندگان و مصوب‌کنندگان سریال از ابتدا روی آن نیاندیشیده‌اند و حال خودشان هم دچار کجی بنا شده‌اند و بحران‌سازی را به گونه‌ای رفع و رجوع می‌کنند که چادر عاملی برای کشته شدن سرهنگ عنوان میشود.
اگر ثریا چادر نداشت احتمالا این قتل اتفاق نمی‌افتاد!
هر گام که به جلوتر می‌آییم طبق سیاق آثار گذشته شخصیت اصلی سریال که زنی محجبه و مذهبی است ایزوله شده و با مشکلات متعددی روبرو میشود که نهایتا به قول خودش به یک جور بی‌آبرویی(که در واقع اصلا هم بی‌آبرویی نیست)منجر میشود و سرانجام کار جرم قتل است و تداعی شدن این پیام که "اگر ثریا چادر نداشت احتمالا این قتل اتفاق نمی‌افتاد"!
چادر پوششی است دست‌وپا گیر و می‌تواند خیلی‌جاها عامل اتفاقات این‌چنینی باشد!
به هر حال آثار هنری و تصویری از طریق نمادها، سمبل‌ها و ایماء و اشارات بسیاری از مفاهیم خود را منتقل می‌کنند. حال اگر فرضا بخواهیم این‌گونه نشانه‌شناسی کنیم که سرهنگ به عنوان نماد بازمانده از نظام گذشته است و عامل سقوط او چادر است باز هم نتوانسته‌ایم پیام خود را در قالب صحیح و روشن تفهیم کنیم. بلکه آنچه مخاطب برداشت می‌کند این است که چادر پوششی است دست‌وپا گیر و می‌تواند خیلی‌جاها عامل اتفاقات این‌چنینی باشد؛ یعنی همان اندیشه‌ای که بیگانگان با تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم می‌خواهند پوشش چادر را به عنوان عاملی بازدارنده فعالیت‌های اجتماعی به نسل جدید معرفی کنند.
بررسی نشانه‌شناسی‌ها و جلوگیری از تبعات منفی سریال
مدیران سیما و کسانی که قدرت تحلیل دارند باید در بخش محتوایی بیشتر مداقه کنند و پیش از تولید یک اثر با بررسی نشانه‌شناسی‌ها و کنکاش در القائاتی که می‌تواند در یک سریال اتفاق بیافتد از تبعات منفی آن جلوگیری کنند.
محمدتقي فهيم- منتقد فيلم _ مجری کارشناس برنامه های تلویزیون _ سردبیر نشریات تخصصی سینما و مستندساز